Nowe prawo dotyczące cudzoziemców. Krok w stronę bezpieczeństwa?

MSWiA przedstawiło propozycję zmiany ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terenie Polski. Podstawowym postulatem zawartym w projekcie nowelizacji jest utworzenie procedury tzw. trybu granicznego.

Celem nowelizacji jest – jak czytamy w komunikacie Ministerstwa – „usprawnienie i skrócenie procesu rozpatrywania składanych wniosków”. Nowe przepisy mają także maksymalnie ograniczyć ryzyko związane z przyjmowaniem cudzoziemców:

To projekt, który spowoduje wzrost poziomu bezpieczeństwa w naszym kraju

– stwierdził z przekonaniem szef MSWiA Mariusz Błaszczak.

W pierwszej połowie ubiegłego roku wniosek o ochronę międzynarodową złożyło w Polsce blisko 7 tysięcy osób. Ponad 5 tysięcy z nich to obywatele rosyjscy.

Wniosek, pobyt w ośrodku, decyzja

Procedura trybu granicznego ma określać sposób postępowania w niejednoznacznych sytuacjach, np. gdy cudzoziemiec nie posiada przy sobie dokumentów lub gdy jego przyjęcie mogłoby stanowić „zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa”.

Taka osoba zostanie przeniesiona do strzeżonego ośrodka dla cudzoziemców. Będzie w nim oczekiwać na wydanie decyzji o udzieleniu bądź odmowie udzielenia ochrony. Wniosek powinien zostać rozpatrzony w terminie 28 dni od momentu jego złożenia. Brak wydania decyzji w tym terminie będzie równoznaczny z otrzymaniem pozwolenia na wjazd do Polski.

W przypadku odmowy cudzoziemcy będą mogli składać kolejne wnioski, jednak łączny czas pobytu w ośrodku nie będzie mógł przekroczyć 12 miesięcy.

Trybem granicznym nie zostaną objęte dzieci pozostające bez opieki oraz osoby chore, których stan zdrowia nie pozwala na pobyt w ośrodku. W stosunku do nich mają być stosowane dotychczasowe przepisy.

Rada ds. Cudzoziemców

Zażalenia i odwołania od decyzji dotyczących kwestii udzielenia ochrony cudzoziemcom rozpatruje obecnie Rada ds. Uchodźców. Projekt przewiduje jej przekształcenie w Radę ds. Cudzoziemców, która uzyska uprawnienia w dziedzinie stwierdzania nieważności decyzji wydanych przez szefa Urzędu ds. Cudzoziemców bądź organy Straży Granicznej.

Wszyscy członkowie Rady (w sumie 17 osób) mają być powoływani przez premiera – 6 spośród kandydatów wskazanych przez szefa KPRM, kolejnych 6 z rekomendacji ministra spraw wewnętrznych i administracji oraz 5 ze wskazania szefa MSZ.

MSWiA wskazuje, że Rada ds. Cudzoziemców zyska „cechy sądu w rozumieniu przepisów unijnych”.

Pozwoli to usprawnić proces odwoławczy w przypadku postępowań o udzielenie cudzoziemcom ochrony międzynarodowej

– twierdzi resort.

Lista krajów bezpiecznych

Projekt zakłada również, że premier – w porozumieniu z ministrem spraw zagranicznych – wyda rozporządzenie zawierające tzw. listę bezpiecznych krajów pochodzenia i bezpiecznych krajów trzecich.

Autorzy uzasadniają, że podobne wykazy funkcjonują w wielu państwach członkowskich UE (m.in. w Niemczech, na Węgrzech, we Francji, Austrii i w krajach Beneluksu).

Korzyść dla budżetu

Wprowadzenie procedury trybu granicznego, mającej na celu ograniczenie czasu oczekiwania na decyzję, przyniesie – zdaniem autorów projektu – wymierne korzyści finansowe.

Jak wyliczono, wprowadzenie zmian może przynieść rocznie kilka milionów złotych oszczędności (przy założeniu, że procedura trybu granicznego obejmie kilkaset osób rocznie) – i to pomimo zapewnienia zainteresowanym cudzoziemcom darmowej pomocy prawnej.

Jak to możliwe? Ograniczenie czasu oczekiwania na decyzję spowoduje, że spadną koszty udzielanej cudzoziemcom pomocy socjalnej.

Helsińska Fundacja Praw Człowieka krytykuje

Pomimo oszczędności oraz deklarowanej chęci podniesienia poziomu bezpieczeństwa nowelizację krytykuje Helsińska Fundacja Praw Człowieka.

HFPC wyraża obawę, że projektowana procedura graniczna może być nadużywana. Może dojść do tego poprzez arbitralne uznawanie przez Straż Graniczną, że poszczególni cudzoziemcy przybyli do Polski w innym celu niż ubieganie się o ochronę. To może spowodować, że będą automatycznie pozbawiani wolności, a postępowania w ich sprawie będą rozpatrywane w sposób przyspieszony, bez należytego zbadania indywidualnej sytuacji.

– czytamy w opinii opublikowanej na stronie HFPC.

Prezes zarządu HFPC, Danuta Przywara, dodaje:

To bardzo przykre, że w świecie, w którym mają miejsce wojny i prześladowania, władze polskie nie deklarują w pierwszym rzędzie pomocy ludziom obawiającym się o swoje bezpieczeństwo, ale zamykają przed nimi granice.

Prace nad nowelizacją znajdują się obecnie na etapie konsultacji. Zgodnie z intencją MSWiA nowe przepisy miałyby zacząć obowiązywać 1 lipca.