Osobowość, wychowanie czy… hormony: skąd się biorą nasze poglądy polityczne?

Zastanawialiście się kiedyś, dlaczego niektórzy ludzie skłaniają się ku prawicy, a inni – ku lewicy? Odpowiedź może was zaskoczyć, ponieważ uwarunkowania wyznawanego światopoglądu leżą znacznie głębiej, niż mogłoby się wydawać.

Za wyznawane przez nas poglądy odpowiada szereg czynników, z których często nie do końca zdajemy sobie sprawę. W wielu przypadkach są to wręcz kwestie zupełnie od nas niezależne. Ostrożnie można pokusić się o tezę, że już w momencie narodzin jesteśmy mocno predestynowani do zostania „lewakiem” lub „prawakiem” i stosunkowo niewiele możemy zrobić, by to zmienić. Poniżej przedstawiamy kilka uwarunkowań poglądów politycznych.

Moralność konserwatywna i liberalna

Konserwatyści i liberałowie zwykle nie żyją ze sobą w zgodzie, traktując drugą stronę jako „złą” i „głupią”. Wynika to w dużej mierze z prostego faktu: zwolennicy obu ideologii niesłusznie zakładają, że wszyscy ludzie podzielają te same wartości moralne. Tym samym wydaje im się, że odmienność poglądów wynika albo z niewiedzy, albo z braku poszanowania dla – subiektywnie pojmowanych – zasad moralnych.

W rzeczywistości jednak obie grupy kierują się zupełnie innymi wartościami. O ile liberałowie moralność postrzegają przez pryzmat krzywdy i sprawiedliwości, o tyle konserwatyści patrzą na czystość, szacunek dla władzy i lojalność wewnętrzną.

Zobrazować to można na przykładzie miłości homoseksualnej: dla liberała nie ma w tym nic złego, ponieważ nikt nie doznaje przez to krzywdy. Według konserwatysty jest to jednak karygodny akt, ponieważ jest „nieczysty” (konserwatyści nie uznają relacji innych niż heteroseksualne).

Część naukowców uważa, że poglądy polityczne można przyrównać do metody prowadzenia społeczeństwa. Zarówno liberałowie, jak i konserwatyści traktują społeczeństwo jak rodzinę, ale o ile ci pierwsi bardziej cenią sobie dobromyślnego i wybaczającego „rodzica”, o tyle ci drudzy – surowego i twardo trzymającego się zasad.

Obie strony, mimo skrajnie odmiennych poglądów, są więc jednakowo słuszne. Różnica wynika nie z nieznajomości faktów, a właśnie z przyjętych wartości moralnych, które rzutują na podejmowane decyzje. Trudno więc o konsensus. W najlepszym przypadku udaje się znaleźć najwyżej parę kwestii, w których można wypracować porozumienie bez nadmiernego naginania własnego kręgosłupa moralnego.

Poglądy kwestią biologii i budowy mózgu?

Naukowcy z University College London udowodnili, że mózgi liberała i konserwatysty różnią się już na poziomie biologicznym. U liberałów powiększona jest przednia część kory obręczy, co pozwala im m.in. na łatwiejsze przyswojenie sprzecznych informacji. U konserwatystów z kolei występuje większa część kory jądra migdałowego, co daje lepsze warunki do rozpoznawania zagrożeń. Nie wiadomo jednak, czy odmienne poglądy są przyczyną, czy skutkiem tych różnic w budowie.

Podobne badania przeprowadzono na Uniwersytecie Kalifornijskim i opublikowano w „PLOS One”. 82 ochotników poproszono o udział w prostej grze hazardowej, podczas której poddano ich rezonansowi magnetycznemu. Przed grą uczestnicy wypełnili również kwestionariusz dotyczący preferencji politycznych.

Okazało się, że przy ryzykownych decyzjach w mózgach konserwatystów uaktywniał się obszar odpowiedzialny za reakcję na zagrożenia, ale również stymulujący do unikania niepewnych sytuacji. Liberałowie z kolei odczuwali wzmożoną aktywność tzw. wyspy – obszaru odpowiedzialnego za samoświadomość, ułatwiającego przyjmowanie nowych doświadczeń.

Podobno w ponad 80% przypadków do trafnego określenia poglądów politycznych wystarczy analiza pracy mózgu osoby podejmującej ryzykowne decyzje.

Jaka osobowość, takie poglądy

Jak twierdzą kanadyjscy naukowcy w czasopiśmie „Personality and Social Psychology Bulletin”, ogromną rolę w kształtowaniu poglądów politycznych odgrywa również osobowość. Ku liberalizmowi częściej skłaniają się osoby empatyczne i ceniące sobie równość. Konserwatyzm z kolei znajduje poparcie wśród ludzi mających wewnętrzną potrzebę zachowania ładu i norm społecznych.

Badaniu podanych zostało 600 Kanadyjczyków i Amerykanów. Ich preferencje polityczne zestawiono z wynikami testu osobowościowego, a na podstawie tej korelacji wysnuto wnioski.

Zaczynamy rozumieć głębsze motywacje częściowo determinujące preferencje polityczne. Choć każdy z nas posiada taką samą podstawową strukturę motywacyjną, siła poszczególnych systemów w jej obrębie u różnych osób jest inna

– mówi Jacob Hirsh z Uniwersytetu Toronto, autor badań.

Jordan Peterson dodaje, że wartości, którymi kieruje się człowiek, są głęboko zakorzenione w dziedzictwie genetycznym. Nasze poglądy polityczne wynikają więc nie tylko z racjonalnego rozważenia spraw, ale także z naszej moralności, a przyczyn tejże należy szukać znacznie głębiej.

Hormony nie głosują. Czy na pewno?

Zespół prof. Kristiny Durante z Uniwersytetu w Teksasie dowodzi z kolei, że poglądy polityczne zależą od gospodarki hormonalnej organizmu. Ciężko tu jednak o jednoznaczną korelację.

W trakcie wyborów prezydenckich w USA w 2012 r. przebadano 502 kobiety – połowę stanowiły singielki, połowę – mężatki. Okazało się, że singielki w dniach płodnych wykazywały znacznie większe tendencje liberalne. Z drugiej strony jednak mężatki w dniach płodnych skłaniały się ku kandydatowi konserwatystów. Prof. Durante tłumaczy to następująco: większy konserwatyzm mężatek podczas owulacji podświadomie blokuje je przed chęcią zdrady, natomiast większy liberalizm singielek – ułatwia znalezienie partnera podczas dni płodnych.

Hormonalne podłoże poglądów politycznych dotyczy też mężczyzn. Z badań prof. Michaela Petersena i dr. Daniela Sznycera wynika, że fizycznie silniejsi mężczyźni – a więc produkujący więcej testosteronu – okazują się bardziej konserwatywni, zwłaszcza jeśli chodzi o kwestie dzielenia się majątkiem. Mężczyźni gorzej zbudowani częściej skłaniają się ku idei państwa socjalnego.

Również inne hormony wpływają na nasze decyzje. Oksytocyna, ostatnio kreowana na lek przeciwko islamofobii, wzmacnia empatię, a wysoki poziom dopaminy pobudza poglądy liberalne. Naukowcy z Nebraski twierdzą z kolei, że niedobór neuropeptydu S wzmaga lęk, a przez to stymuluje zachowania konserwatywne.

Zdaniem prof. Fowlera genetyka odpowiada za nasze wybory polityczne aż w 50%.

Poglądy wyniesione z domu: wpływ wychowania

Na wyznawane przez nas poglądy oddziałuje także środowisko, w którym się wychowujemy, w tym dom rodzinny.

Nie jest to może wielkie zaskoczenie, ale badacze z Uniwersytetu w Illinois potwierdzili to naukowo. Przeanalizowali bowiem dane z amerykańskiego National Institute on Child Health and Human Development. Rodzice mieli do wypełnienia kwestionariusz, na podstawie którego zostali sklasyfikowani jako konserwatyści lub liberałowie. Po ukończeniu 18 lat badaniu poddano dzieci z analizowanych rodzin. Okazało się, że surowi rodzice zwykle wychowali sobie konserwatystów, a liberałowie – liberałów.

Istotny jest jednak również charakter dziecka. Nieśmiałe i bojaźliwe, niezależnie od metod wychowawczych, częściej przyjmują w dorosłym życiu filozofię konserwatywną.

W drugą stronę: jak poglądy determinują sposób myślenia?

Czasem jednak to poglądy warunkują nasze zachowania. Badania SWPS dowodzą, że osoby o radykalnym światopoglądzie są bardziej skłonne do popełniania błędów logicznych.

Ciekawie wygląda też zależność między siłą poglądów a skłonnością do dedukcji. Okazało się, że osoby o umiarkowanych poglądach znacznie lepiej radzą sobie z zadaniami logicznymi o treści zgodnej z ich przekonaniami, natomiast radykałowie – o treści wręcz przeciwnej.

Osoby głęboko przekonane o spisku masonów lepiej rozwiązywały sylogizmy, których wnioski twierdziły, iż wszystkie grupy masońskie są jedynie legendą. Więcej błędów popełniali (np. twierdzili, że wniosek był prawidłowy, mimo iż nie wynikał logicznie z przesłanek), gdy wnioski wspierały ich przekonania o tym, że wszystkie grupy masońskie pragną władzy

– mówi dr Joanna Sztuka, autorka badania.

Wyjaśnić to można wyczuleniem osób o radykalnych poglądach na sprzeczne treści. W takich przypadkach ich uwaga jest wytężona, co skutkuje wyższym poziomem koncentracji. Przy tekstach zgodnych z poglądami niejako przyjmujemy przekaz za pewnik, a to prowadzi do częstszego popełniania błędów.

Z badania płynie jeszcze jeden wniosek: w przypadku konfliktu między logiką a przekonaniami największe problemy z logicznym rozumowaniem mają osoby silnie identyfikujące się z prawicowym autorytaryzmem.

Podsumowanie

Za wyznawane przez nas poglądy odpowiada wiele czynników, niekoniecznie mających związek z logiką. Kierujemy się różnymi wartościami moralnymi, wychowywani jesteśmy w odmiennych środowiskach, posiadamy szerokie spektrum osobowości. Często uwarunkowania te są natury stricte biologicznej: udowodniono, że mózgi liberałów i konserwatystów mają odmienną budowę, a na nasze poglądy wpływ mają również takie kwestie jak dni płodne (w przypadku kobiet) i objętość tkanki mięśniowej (w przypadku mężczyzn).

Zależność ta może zachodzić także w drugą stronę. Wciąż nie ustalono, czy różnice w budowie mózgu są skutkiem, czy przyczyną wyznawanej ideologii. Wiadomo za to, że określone grupy poglądów wpływają na naszą zdolność do identyfikacji błędów logicznych i nieścisłości. Istotny jest tu nie tylko kierunek poglądów, ale również ich siła – radykałowie łatwiej radzą sobie z innymi zadaniami niż osoby bardziej umiarkowane.