Polska „gościnność”. Z czego wynika niechęć wobec przyjmowania uchodźców? 

Od ponad roku CBOS bada stosunek Polaków do przyjmowania uchodźców z krajów ogarniętych wojną. Najnowszy komunikat potwierdza wciąż duży sprzeciw społeczny wobec napływu przybyszów – przede wszystkim tych z Bliskiego Wschodu i Afryki.   

Tylko w pierwszej połowie ubiegłego roku o status uchodźcy ubiegało się niemal 7 tysięcy cudzoziemców. Wśród nich najliczniejszą grupę stanowili Rosjanie (73%) i Ukraińcy (10%). Ostatecznie status uchodźcy (zgodnie z Konwencją Genewską) nadano w tym czasie zaledwie 44 osobom, z których połowę stanowią Syryjczycy – pomimo faktu, że złożyli oni zaledwie 0,4% wszystkich wniosków. Ukraińców nie ma wśród tych osób wcale.

Skala zjawiska jest zatem niewielka. Mimo to prawo do pobytu w Polsce posiada około ćwierć miliona cudzoziemców, a najszybciej rośnie liczba imigrantów zarobkowych z Ukrainy.

Kryzys migracyjny skutecznie odstrasza

Znaczny spadek poparcia dla idei przyjmowania uchodźców nastąpił w ostatnim kwartale 2015 roku. Wyniki ostatnich badań nie wskazują, by trend miał się w najbliższym czasie gwałtownie odwrócić.

Aż 53% ankietowanych odpowiedziało, że Polska nie powinna przyjmować uchodźców z krajów ogarniętych konfliktami zbrojnymi – niezależnie od dokładnego pochodzenia. Jedynie co dwudziesty badany uważa, że należy pozwolić im na stały pobyt nad Wisłą. 38% pytanych jest za ich przyjmowaniem, ale jedynie na czas trwania wojny w kraju, z którego wyjechali.

Ukraińcy wciąż mile widziani

Polacy są za to bardziej przychylni Ukraińcom, choć – jak wskazują statystyki – motywem imigracji z Ukrainy są najczęściej względy ekonomiczne, a nie konflikt w Donbasie.

Gdy pytano wyłącznie o nich, za ich przyjmowaniem opowiedziało się 56% badanych (spadek o 3 punkty procentowe w stosunku do październikowych badań). Przeciwnych jest czterech na dziesięciu ankietowanych (wzrost o 6 punktów procentowych). Pomimo niewielkich wahań w ostatnich miesiącach proporcje zwolenników i przeciwników pozostają w gruncie rzeczy niezmienne od co najmniej półtora roku.

Szukając powiązań

CBOS dostrzega zależność między deklarowanym podejściem do przyjmowania uchodźców a sympatiami politycznymi.

Z wielozmiennowych analiz statystycznych wynika, że obecnie stosunek badanych do przyjęcia przez Polskę części uchodźców z Bliskiego Wschodu i Afryki, którzy przybyli do niektórych państw UE – tak jak stosunek do przyjmowania uchodźców w ogóle – najbardziej różnicują preferencje partyjne oraz deklarowane poglądy polityczne.

– czytamy w komunikacie.

W wielkim skrócie: wśród osób przyjaźnie nastawionych do tej grupy uchodźców dominują wyborcy Platformy Obywatelskiej i Nowoczesnej. Przeciwni są zazwyczaj sympatycy Kukiz’15, Prawa i Sprawiedliwości oraz Polskiego Stronnictwa Ludowego.

Możemy również pokusić się o charakterystykę typowego przeciwnika idei przyjmowania uchodźców z Afryki i Bliskiego Wschodu. Zgodnie z badaniami CBOS jest nim człowiek młody (w wieku od 25-34 lat) o poglądach prawicowych, z wykształceniem podstawowym lub zawodowym i dochodach nieprzekraczających 1000 złotych miesięcznie per capita.

Poziom wykształcenia jest także, zdaniem CBOS, głównym wyznacznikiem poparcia dla przyjmowania przybyszów z Ukrainy. Im jest on wyższy, tym większa jest deklarowana akceptacja.

Skąd niechęć?

Zależności przedstawiane przez CBOS nie odpowiadają jednak na pytanie, co jest przyczyną niechęci sporej części społeczeństwa wobec uchodźców z terenów ogarniętych wojną.

Za mniejsze poparcie dla przyjmowania przybyszów z Bliskiego Wschodu i Afryki odpowiada przede wszystkim odmienność kulturowa. Psycholog Monika Wiącek (w rozmowie z portalem abcZdrowie) stwierdziła, że strach przed uchodźcami nie wynika z racjonalnych przesłanek, a najczęściej z prostego mechanizmu psychologicznego:

Jedną z głównych przyczyn tej rezerwy w sprawie uchodźców nie jest brak tolerancji czy też rasizm w czystej postaci, lecz jedynie prosty strach. Ludzie z reguły boją się tego co jest im nieznane, nowe. […] W sytuacji, gdy chodzi o ważną sprawę, taką jak dobro i bezpieczeństwo naszego kraju, z psychologicznego punktu widzenia postrzegam to tak, że reagujemy gwałtownie tylko i wyłącznie z obawy o dalszą sytuację kraju, przyszłość naszych dzieci i nas samych. Boimy się tego, co nieznane. Ale nie oznacza to, że specjalnie zamykamy się na wszelkie nowości.

Lęk przed tym, co „nieznane”, jest odpowiednio mniejszy w przypadku Ukraińców. Z czego więc wynika niechęć wciąż sporej części Polaków wobec przybyszów zza wschodniej granicy?

Istotną rolę odgrywają tutaj nie tylko kwestie historyczne. Wydaje się, że w odczuciu wielu Polaków Ukraińcy stanowią przede wszystkim solidną konkurencję na rynku pracy – niezależnie od motywów ich przyjazdu. Według wcześniej przeprowadzonych przez CBOS badań aż 43% Polaków twierdzi, że napływ siły roboczej z Ukrainy (i innych krajów dawnego bloku komunistycznego) jest niekorzystny dla polskich pracowników.

O przyczynach i skutkach imigracji z Ukrainy pisaliśmy tutaj.