Jak reformować sądy? Polacy o propozycjach prezydenta dotyczących zmian w sądownictwie

Niebawem minie miesiąc od momentu przedstawienia przez prezydenta Andrzeja Dudę swoich propozycji zmian w wymiarze sprawiedliwości. Do tej pory nie wiemy jednak, w jakim kierunku będzie podążać reforma sądownictwa i czy będzie ona bliższa wizji prezydenta, czy Jarosława Kaczyńskiego. Wiadomo za to, jakich zmian oczekuje opinia publiczna.

W piątek prezes Prawa i Sprawiedliwości spotka się z Andrzejem Dudą. Będzie to pierwsze takie spotkanie po publicznym ogłoszeniu przez prezydenta szczegółów swoich propozycji. W ubiegłym tygodniu do jego kancelarii trafiły poprawki partii rządzącej do projektów ustaw o Sądzie Najwyższym i Krajowej Radzie Sądownictwa.

Reforma sądownictwa według prezydenta

Andrzej Duda zaproponował, by członkowie KRS byli wybierani w Sejmie większością aż 3/5 głosów. Oznaczałoby to, że obecnie rządzące PiS nie mogłoby być pewne obsadzenia Rady swoimi kandydatami; potrzebna byłaby bowiem współpraca i kompromis z przynajmniej częścią posłów opozycji.

Chodzi o to, żeby to nie był wybór jednopartyjny. Powinni być wybierani większością ponadpartyjną

– argumentował we wrześniu prezydent.

Co więcej, w przypadku, gdy posłowie nie będą w stanie dokonać wyboru, dokona go prezydent spośród kandydatów zgłoszonych Sejmowi. Do wprowadzenia ostatniego z rozwiązań potrzebna byłaby jednak zmiana konstytucji.

Uprawnienia głowy państwa zwiększa także prezydencki projekt ustawy o Sądzie Najwyższym. Zakłada on przejście w stan spoczynku wszystkich sędziów SN, którzy ukończyli 65 lat. Prezydent będzie mógł jednak zdecydować, na wniosek sędziego, o przedłużeniu orzekania.

Ponadto Duda chce wprowadzenia skargi nadzwyczajnej, czyli mechanizmu odwołania się od każdego prawomocnego orzeczenia sądu rejonowego, okręgowego, a nawet Sądu Najwyższego. „Jeśli ktoś będzie czuł się pokrzywdzony, będzie mógł wnieść skargę. To zmiana prospołeczna” – tłumaczył prezydent. Skargę mogliby zgłosić m.in. prokurator generalny, parlamentarzyści i Rzecznik Praw Obywatelskich, gdyby uznali, że wyrok jest sprzeczny z wolnościami i prawami obywatelskimi zapisanymi w konstytucji lub z materiałem dowodowym.

Na pierwszy rzut oka pomysł wydaje się całkowicie uzasadniony, ale resort sprawiedliwości obawia się zalewu skarg i paraliżu Sądu Najwyższego. W każdym razie trudno oczekiwać, że wprowadzenie skargi nadzwyczajnej usprawni pracę sądów i pozytywnie wpłynie na czas trwania postępowań.

Polacy o propozycjach prezydenta

Tymczasem to właśnie propozycja wprowadzenia skargi nadzwyczajnej cieszy się największym poparciem Polaków. Z badania przeprowadzonego przez Panel Badawczy Ariadna na zlecenie „Dziennika Gazety Prawnej” wynika, że wprowadzenie mechanizmu skargi nadzwyczajnej pozytywnie ocenia ponad 40% ankietowanych. Polacy są równie mocno przekonani o konieczności przechodzenia w stan spoczynku sędziów, którzy ukończyli 65 lat. Jak wytłumaczyć tak solidne poparcie dla tych postulatów?

Te pomysły znalazły akceptację grupy, która liczebnością zbliżona jest do elektoratu PiS w sondażach. A to pokazuje, że mimo takiego nawału informacji na temat reform nie udało się do nich przekonać większości

– twierdzi politolog Anna Materska-Sosnowska.

Z drugiej strony badani wyrazili krytyczną opinię na temat zmian dotyczących trybu wyboru członków KRS. Jedynie co dwudziesty z nich stwierdził, że wyboru sędziów do Rady powinni dokonywać posłowie. 31% z nich wolałoby, aby o składzie KRS decydowali wspólnie sędziowie i politycy – tak, jak jest obecnie. 23% badanych najchętniej pozostawiłaby tę kwestię wyłącznie sędziom.

Jednak tym, co najbardziej rzuca się w oczy podczas analizy wyników sondażu, jest bardzo duży odsetek odpowiedzi „trudno powiedzieć”. Może on świadczyć albo o niewiedzy i braku zainteresowania Polaków kwestią sądownictwa, albo o ich zmęczeniu przedłużającym się sporem, w którego zawiłościach coraz łatwiej się pogubić. O ile w przypadku zwykłego konfliktu PiS-opozycja opowiedzenie się po jednej ze stron jest dla nich stosunkowo proste, to problem pojawia się, gdy do różnicy zdań dochodzi już wewnątrz obozu rządzącego.