Aborcja w Polsce i na świecie. Fakty i liczby: czym jest aborcja, (nie)legalne metody przerywania ciąży i ich skutki

W ostatnim czasie w Polsce temat aborcji ponownie odżył i stał się przyczyną najliczniejszych od 25 lat demonstracji dotyczących tego zjawiska. Impulsem było wezwanie polskich biskupów do zaostrzenia przepisów antyaborcyjnych:

W kwestii ochrony życia nienarodzonych nie można poprzestać na obecnym kompromisie wyrażonym w ustawie z 7 stycznia 1993 roku, która w trzech przypadkach dopuszcza aborcję.

– napisano w liście Episkopatu odczytanym w wielu kościołach w Polsce. Niedługo potem w sejmie został złożony projekt wprowadzający nawet dalej idące zmiany w prawie (m.in. zakaz aborcji w przypadku uszkodzeń płodu oraz w przypadku czynu zabronionego – gwałtu/kazirodztwa; czy podleganie prawu karnemu kobiet, które dokonały aborcji).

Reakcją na te postulaty był inny projekt obywatelski, sygnowany przez stowarzyszenie Ratujmy Kobiety, który zawiera propozycję liberalizacji prawa aborcyjnego i dopuszczenie przerywania ciąży do 12 tygodnia bez podawania przyczyny jej dokonania.

Dlaczego poruszamy ten temat?

To, co dzieje się w naszym kraju wokół aborcji, właściwie nie sposób nazwać dyskusją; żadna ze stron ze sobą nie rozmawia. Trudno nie odnieść wrażenia, że negatywne emocje przeważają nad argumentami, a i nierzadko ignorancja góruje nad wiedzą.

W naszym artykule przedstawiamy rzeczowo, czym jest aborcja, jakie są jej skutki dla zdrowia i życia kobiet, jakie metody przerywania ciąży dopuszczane są w ustawodawstwie w Polsce i na świecie. Wskazujemy również na konsekwencje przeprowadzania aborcji legalnych i nielegalnych, bezpiecznych i niebezpiecznych. Nie oceniamy, nie wymieniamy „za” ani „przeciw” [będą to tematy naszych kolejnych artykułów].

Chcemy przedstawić, jak wygląda rzeczywistość i staramy się przy tym zachować maksymalny obiektywizm. W tym celu posiłkujemy się źródłami medycznymi. Wychodzimy z założenia, że dopiero zdobycie odpowiedniej wiedzy i poznanie faktów pozwala na wyrobienie sobie dobrze ugruntowanych poglądów. Mierzymy się też z mitami i stereotypami, jakie narosły wokół tego tematu.

Bez względu na to, jakie są Twoje zapatrywania na tę sprawę, warto na początek dobrze zrozumieć istotę problemu, który na nowo rozpala opinię publiczną w Polsce.

Czym jest aborcja?

Termin aborcja wywodzi się z łaciny: abortio oznacza dosłownie poronienie, obecnie jednak aborcja oznacza sztuczne przerwanie ciąży polegające na usunięciu z macicy zarodka lub płodu po jego zagnieżdżeniu. Natomiast samoistne przedwczesne przerwanie ciąży nazywamy poronieniem, jeśli nastąpiło do 22 tygodnia ciąży, lub porodem przedwczesnym, jeżeli ciąża zakończyła się po 22 tygodniach.

Choć w Polsce dyskusja wokół aborcji koncentruje się przede wszystkim na kwestiach moralnych i prawnych, to zjawisko to może być także rozpatrywane pod kątem demografii, m.in. pod względem liczby narodzin, ale też umieralności kobiet (z powodu komplikacji ciążowych i porodowych bądź źle przeprowadzonej aborcji), i jako sprawa polityczna (np. w wymiarze polityki ludnościowej).

Skala zjawiska, czyli aborcja na świecie

Obecnie 60% kobiet w wieku reprodukcyjnym (w sumie jest ich ponad 1,5 mld) żyje w krajach, w których aborcja jest praktycznie dozwolona (różne mogą być jednak przyczyny, z racji których dopuszcza się wykonanie aborcji). Pozostałe 40% zamieszkuje państwa, gdzie aborcja jest zakazana, przede wszystkim Afrykę i Amerykę Południową. Na uwagę zasługuje fakt, że w tych państwach prawo zabraniające aborcji zostało wprowadzone jeszcze przez kolonizatorów, obecnie jednak w dawnych metropoliach funkcjonują już liberalne przepisy.

Wiele danych wskazuje na to, że liczba aborcji na świecie rośnie, np. w latach 2010-2014 wynosiła ona ok. 56 mln, co jest wzrostem o 6 mln w porównaniu do lat 1990-1994. Maleje natomiast współczynnik aborcji, czyli liczba aborcji na 1000 kobiet w wieku reprodukcyjnym (15-44 lata) z 40 do 35. Wzrost liczby aborcji można tłumaczyć wzrastającą liczbą kobiet w wieku reprodukcyjnym. Natomiast malejący współczynnik aborcji oznacza, że obecnie kobiety statystycznie przechodzą mniej aborcji w życiu niż w pierwszej połowie lat 90.

Liczba i współczynnik aborcji na świecie. Źródło: http://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(16)30380-4/fulltext

W latach 2010-2014 niemal co czwarta ciąża zakończyła się aborcją. Pewnym zaskoczeniem może być fakt, że współczynnik aborcji jest wyższy u kobiet zamężnych (36 na 1000 kobiet przy 25 na 1000 dla kobiet niezamężnych). Natomiast kobiety niezamężne, które decydują się na aborcję, są średnio młodsze od zamężnych.

Z prezentowanych danych wynika, że nielegalność aborcji nie wpływa bezpośrednio na liczbę wykonywanych zabiegów. Pewnym paradoksem jest to, że w krajach rozwijających się, często mimo niesprzyjającego prawodawstwa, wykonuje się więcej aborcji niż w krajach rozwiniętych.

WHO szacuje, że co roku wykonywanych jest 22 mln niebezpiecznych aborcji (czyli wykonywanych w złych warunkach sanitarnych lub przez niewykwalifikowany personel medyczny).

Dane podane na powyższym wykresie powstały w oparciu o dane agencji rządowych poszczególnych krajów regionu. Jednakże należy mieć świadomość, że ze względu na to, że niebezpieczne aborcje to najczęściej aborcje nielegalne, rozmiar zjawiska może być jedynie szacowany, a więc powyższe wartości należy traktować orientacyjnie.

Ponadto nie można wykluczyć, że same agencje rządowe podając wartość nielegalnych aborcji mogą być przychylne środowiskom pro-life lub pro-choice i w swoim interesie mogą zaniżać (w celu marginalizacji zjawiska) lub zawyżać (w celu legalizacji aborcji) podawane statystyki.

Aborcja w Polsce w liczbach

W Polsce każdego roku wykonywanych jest ok. 700 – 800 legalnych aborcji i kilka (lub kilkadziesiąt) tysięcy nielegalnych przerwań ciąży.

Aborcje legalne

W Polsce w latach 2002 – 2015 przeprowadzonych zostało 7 270 legalnych aborcji. Poniższa tabela prezentuje liczbę legalnych przerwań ciąży pod kątem przyczyny:

Zabiegi przerywania ciąży dokonane w Polsce w latach 2002 – 2015, wg przyczyn. Źródło: Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia

Jak wynika z poniższych wykresów województwem, w którym wykonuje się najwięcej aborcji (306) jest województwo mazowieckie, zaś najczęstsza przyczyna przerwania ciąży jest podyktowana wynikiem badań prenatalnych ujawniających wady rozwojowe płodu (96% przypadków).

Aborcje nielegalne

W Polsce skala zjawiska nielegalnych aborcji nie jest znana. Szacunkowe dane zależą od tego, jaka organizacja je zbiera. Organizacje pro-choice (m.in. Federacja na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny) szacują, że w Polsce rocznie wykonuje się ok. 100-200 tys. aborcji, z czego 10-15% przeprowadzanych jest za granicą (przede wszystkim w Niemczech i Austrii, ale również Wielkiej Brytanii i Słowacji). Organizacje pro-life podają, że liczba nielegalnych aborcji w Polsce oscyluje wokół 7-13 tys. rocznie.

Przyczyny wykonywania aborcji

Choć przyczyn w ujęciu jednostkowym będzie zapewne tyle, ile kobiet, które poddały się aborcji, nieco upraszczając możemy podzielić ich motywy na poniższe kategorie:

1. Zagrożenie życia kobiety.
2. Zagrożenie zdrowia kobiety, w tym:
   • fizyczne,
   • psychiczne.
3. Ciąża jest wynikiem gwałtu lub stosunku kazirodczego.
4. Uszkodzenie płodu.
5. Kwestie społeczno-ekonomiczne.
6. Inne (aborcja na żądanie).

W przypadku aborcji na życzenie jako powody aborcji kobiety podają niechęć do urodzenia dziecka, powołanie na świat kolejnego dziecka w rodzinie, brak gotowości do bycia rodzicem oraz brak gotowości do podjęcia odpowiedzialności za kolejne życie. Do tego dochodzą również takie czynniki jak: strach przed samotnym rodzicielstwem i problemy w związku, przerwanie pracy / kariery / studiów. Ponad połowa kobiet (6 na 10) swoją decyzję z kimś konsultuje, najczęściej z mężem lub z partnerem.

Najczęstsze przyczyny wykonywania aborcji na życzenie. Źródło: https://www.guttmacher.org/sites/default/files/pdfs/pubs/2006/05/04/AiWL.pdf

Przepisy prawa w Polsce i na świecie

Prześledźmy, jak kształtuje się ustawodawstwo dotyczące aborcji w Polsce oraz w innych krajach, a także jak zmieniało się to prawo na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci. Warto pamiętać, że niekiedy, w niektórych państwach przepisy te często podlegały zasadniczym zmianom wielokrotnie, a liberalne prawo do aborcji bywało zaostrzane (lub odwrotnie). Dla przykładu można tu podać choćby Polskę, która w latach 50. zliberalizowała podejście do aborcji, a na początku lat 90. – utrudniła do niej dostęp, wprowadzając jedną z bardziej restrykcyjnych ustaw w Europie.

Zmiany w podejściu do aborcji na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci

Możemy przypuszczać, że aborcja jest niemal tak stara jak ludzkość. Aborcji dokonywano już w starożytności, o metodach przerywania ciąży wspominają pisma egipskie i chińskie.

Pierwszym państwem zezwalającym prawnie na aborcję była Rosja Radziecka. W 1936 r. zakazano jednak jej wykonywania z wyjątkiem ważnych powodów; decyzję tę tłumaczono potrzebą wzrostu liczby ludności, jednak nowa ustawa nie przyniosła oczekiwanych skutków.

Liberalizacja prawa aborcyjnego rozpoczęła się na dobre w latach 50. XX wieku, kiedy to (ponownie) zezwolono na aborcję w ZSRR. Pierwszym dużym państwem, które wprowadziło liberalne przepisy dotyczące aborcji były Chiny w 1957 r., za którymi szły inne kraje wschodniej i centralnej Azji. Stopniowo zmiany wprowadzano w ustawodawstwie krajów słabo rozwiniętych, takich jak Kuba (1965), Singapur (1970), Indie (1971), Zambia (1972), Tunezja (1973), Wietnam (1975), Turcja (1983), Tajwan (1985), Mongolia (1989), Republika Południowej Afryki (1996), a także Kambodża (1997).

W Europie zmiany w ustawodawstwie zachodziły mniej więcej w podobnym okresie; już w 1938 r. w Szwecji można było przerwać ciążę w przypadku zagrożenia życia matki (aborcja na życzenie została usankcjonowana w 1974 r.). Liberalizacja prawa rozpoczęła się w Wielkiej Brytanii (1967), w latach 70. podobne rozwiązania wprowadziły – poza wspomnianą już Szwecją – m.in. Francja, Włochy, Austria. Kolejna dekada przyniosła zmiany w prawie m.in. w Holandii, natomiast w latach 90. prawo do aborcji zliberalizowała Belgia. W krajach tych dopuszcza się wykonanie aborcji na życzenie (bez podawania powodu).

W 1973 r. zalegalizowano aborcję w Stanach Zjednoczonych. Zauważono bowiem, że restrykcyjne prawo wcale nie zmniejsza liczby aborcji, za to walnie przyczynia się do kłopotów zdrowotnych kobiet.

Ogólnie rzecz biorąc, przez ostatnie dziesięciolecia w zdecydowanej większości państw na świecie liberalizowano prawo do aborcji; w ostatnich 20 latach zdecydowały się na ten krok także, Kolumbia, Etiopia, Portugalia, Nepal, Tajlandia oraz Meksyk (metropolia). Tylko w trzech państwach na świecie prawo dotyczące aborcji zostało zaostrzone. Są to: Salwador, Nikaragua i Polska (gdzie do 1993 r. aborcja była powszechnie dostępna).

Prawo aborcyjne w Polsce

Polskie prawo, regulowane przez Ustawę z dnia 7 stycznia 1993 roku „O planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerwania ciąży”- art. 4a, 4b, 4c, dopuszcza aborcję w trzech przypadkach :

1. Jeśli zagrożone jest życie lub zdrowie matki (przy czym zdrowie psychiczne właściwie nie jest brane pod uwagę).
   

   Art. 4a. 1. 1. ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej

2. Jeśli ciąża jest wynikiem czynu zabronionego (m.in. gwałtu lub stosunku kazirodczego) – aborcja jest możliwa do 12 tygodnia.
   

   Art. 4a. 1. 3. zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego

3. W przypadku ciężkiego i trwałego uszkodzenia płodu -aborcja jest możliwa do osiągnięcia przez płód zdolności do samodzielnego życia poza organizmem kobiety ciężarnej, ok 22-24 tyg.
   

   Art. 4a. 1. 2. badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu

Aborcja w tych trzech przypadkach jest przeprowadzana bezpłatnie (dla osób objętych ubezpieczeniem społecznym lub uprawnionych do bezpłatnej opieki leczniczej) w placówkach służby zdrowia. Zabieg przerwania ciąży wykonuje inny lekarz niż ten, który stwierdził występowanie okoliczności przerwania ciąży. Lekarz ma prawo odmówić wykonania zabiegu, jednak jest zobligowany do wskazania innego lekarza, który zabieg przeprowadzi. Wymagana jest pisemna zgoda kobiety lub opiekuna prawnego, w przypadku gdy ciężarna jest niepełnoletnia. Przerwania ciąży można dokonać najwcześniej po upływie 3 dni od złożenia zaświadczenia i odbycia konsultacji z lekarzem stwierdzającym wystąpienie okoliczności przerwania ciąży.

W Polsce kobieta poddająca się aborcji nie jest pociągana do odpowiedzialności karnej, natomiast ukarane mogą zostać osoby wykonujące aborcję (np. lekarz) lub nakłaniające do jej wykonania.

Przepisy prawne na świecie

W Unii Europejskiej prawo do aborcji – zgodnie z traktatami – uchwalane jest na poziomie krajów członkowskich, nie obowiązuje więc w tej kwestii jedno zunifikowane prawo unijne.

Jak już wspominaliśmy, ogólnie na świecie panuje tendencja do liberalizowania prawa aborcyjnego. Obecnie wyszczególnia się kilka rodzajów powodów umożliwiających wykonanie aborcji, nie wszędzie jednak są one traktowane jako równorzędne. Poniżej w tabeli prezentujemy, w jakim procencie krajów dana kwestia umożliwia przeprowadzenie legalnej aborcji.

Przyczyny aborcji na podstawie danych WHO

Dopuszczalność aborcji w Europie

W Europie kilka państw ogranicza w różnym stopniu dostęp do aborcji:

1. Państwa zakazujące całkowicie aborcji: Andora, Malta, San Marino, Watykan.
2. Liechtenstein – aborcja dopuszczalna jest w przypadku okoliczności związanych z wiekiem kobiety i możliwością objęcia dziecka opieką.
3. Irlandia – aborcja dopuszczalna w przypadku zagrożenia życia kobiety.
4. Monako – aborcja dopuszczalna w przypadku uszkodzenia płodu, gwałtu, kazirodztwa oraz ochrony zdrowia fizycznego kobiety.

Pozostałe państwa europejskie prowadzą liberalną politykę aborcyjną. Dla przykładu, w Szwecji aborcja możliwa jest do 18 tygodnia rozwoju płodu, we Francji i w Niemczech – do 14 tygodnia, we Włoszech – do 90 dnia.

W większości państw europejskich można wykonać aborcję niezależnie od jej przyczyny. W Wielkiej Brytanii, w Finlandii i Islandii aborcję można wykonać z powodów społeczno-ekonomicznych.

Na mapie przedstawiono, jak kształtuje się ustawodawstwo dotyczące aborcji na świecie. Kraje oznaczone kolorem zielonym to państwa zezwalające na aborcję bez względu na powód; kraje „żółte” dopuszczają aborcję m.in. z powodów socjo-ekonomicznych, kraje „pomarańczowe” – w celu ochrony zdrowia i życia, „czerwone” – tylko w przypadku konieczności ratowania życia matki lub w ogóle nie dopuszczają do legalnej aborcji.

Jak widać, liberalne ustawodawstwo funkcjonuje w krajach rozwiniętych (z wyjątkiem Irlandii), a także w państwach dawnego bloku wschodniego (z wyjątkiem Polski). W pozostałych państwach rozwijających się (Ameryka Środkowa, Południowa – z wyjątkiem Urugwaju – i Afryka) oraz w dużej mierze w krajach arabskich dostęp do legalnej aborcji jest albo mocno ograniczony, albo w ogóle jest ona zakazana.

Etapy rozwoju płodu

Jak nietrudno zauważyć, ustawodawstwo wielu krajów dopuszcza przerywanie ciąży do pewnego momentu. Spójrzmy więc, jakie są poszczególne etapy rozwoju płodu.

W ósmym tygodniu rozwoju embrion mierzy do 22 mm. W 12 tygodniu rozwoju płód osiąga mniej więcej 60 mm wielkości i waży do 14 g. Nieco wcześniej (ok. 3 tygodni) zaczyna tworzyć się mózg.

Kolejne trymestry to czas intensywnego wzrostu: w 24 tygodniu płód osiąga już rozmiary piłki do siatkówki (mierzy ok. 210 mm).

W większości państw dopuszczających aborcję zabieg można wykonać do 24 tygodnia ciąży (bywa, że pod pewnymi warunkami, przede wszystkim ciężkiego uszkodzenia płodu i zagrożenia życia lub zdrowia matki, natomiast na życzenie – średnio do 12 tygodnia). Płód jest już wtedy stosunkowo rozwinięty. Przyjmuje się jednak, że na tym etapie nie może jeszcze odczuwać bólu. Granicę tę – zakładając spory margines błędu – ustalono na min. 25 tydzień ciąży, choć nie jest to zweryfikowane. Wnioski takie wyciąga się na podstawie rozwoju mózgu. Ponadto niektóre ciężkie, często letalne i powodujące cierpienie wady płodu można wykryć dopiero w drugim trymestrze.

Legalne i nielegalne metody przerywania ciąży

O tym, co jest legalnym sposobem dokonania aborcji, a co nielegalnym, decyduje niemal wszędzie ustawodawstwo państwowe (zdecydowana większość państw posiada przepisy regulujące tę kwestię). Nie zawsze jednak to, co w jednym kraju jest legalne, jest dozwolone również w innym.

Ponieważ aborcja przeprowadzana w nieprofesjonalnych warunkach – a taka najczęściej występuje w państwach ograniczających lub w ogóle zakazujących dostępu do aborcji – dalej jest jedną z głównych przyczyn śmierci matek, również WHO promuje działania mające na celu ograniczenie niebezpiecznej aborcji. Organizacja realizuje je poprzez edukację seksualną, planowanie rodziny, wdrażanie bezpiecznych procedur aborcji i opiece nad kobietami po zabiegu. W podejściu WHO uwzględnia się także na prawa człowieka, w tym zapewnienie człowiekowi prawa do ochrony zdrowia i możliwie najlepszej opieki zdrowotnej.

WHO dzieli legalne aborcje na dwie podstawowe kategorie: farmakologiczne i chirurgiczne.

Aborcja farmakologiczna

Aborcja farmakologiczna, polega na podaniu kobiecie leków wywołujących poronienie. Aborcję farmakologiczną przeprowadza się do 12 tygodnia (do 84 dni) lub 24 tygodnia ciąży:

• nie wymaga inwazji chirurgicznej;
• kontrolowana jest przez kobietę, może odbywać się w domu do 9 tygodnia (ale wymaga przynajmniej 2 wizyt lekarskich), powyżej 9 tygodnia przeprowadzana jest w zakładzie opieki zdrowotnej;
• aborcja odbywa się przez doustne i/lub dowaginalne podanie leków (mifepriston, methotrexate, misoprostol);
• trwa od kilku godzin do kilku dni;
• naśladuje proces poronienia – krwawienie i skurcze (podane substancje powodują zahamowanie rozwoju ciąży oraz wydalenie tkanki ciążowej z organizmu kobiety);
• możliwe skutki uboczne: nudności, wymioty;
• skuteczność: 97%.

Aborcja chirurgiczna

Aborcja chirurgiczna – fizyczna ingerencja, w której skład wchodzą dwie najpopularniejsze metody:

1. Metoda próżniowa (do 12-14 tygodnia ciąży) ręczna lub z zasilaniem elektrycznym:
   • metoda próżniowa polega na usunięciu zawartości jamy macicy poprzez odessanie próżniowe z użyciem przezroczystych plastikowych rurek (kaniuli);
   • w krajach zachodnich niemal wszystkie zabiegi przerywania ciąży między 9 a 14 tyg. przeprowadzane są tą metodą;
   • procedura chirurgiczna wykonywana w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym (trwa kilka/kilkanaście minut);
   • niskie ryzyko powikłań (2-3%); do możliwych powikłań należą: skaleczenia szyjki macicy, przebicie ściany macicy, infekcja, powikłania anestezjologiczne;
   • skuteczność: 99%.
2. Rozszerzenie szyjki i wyłyżeczkowanie jamy macicy (od 12-14 tygodnia ciąży):
   • nie jest zalecana przez WHO – stosowana jest w przypadku niedostępności aborcji farmakologicznej lub próżniowej;
   • odbywa się w zakładzie opieki zdrowotnej i polega na na rozszerzeniu szyjki macicy i usunięciu zawartości macicy;
   • wymaga wykonania znieczulenia ogólnego;
   • zabieg trwa krótko a jego skuteczność można praktycznie natychmiast zweryfikować.

Legalne metody w Polsce

W Polsce najpowszechniejszą metodą wykonywania aborcji jest metoda zakładająca największą ingerencję i potencjalnie najbardziej obarczona ryzykiem powikłań, czyli rozszerzanie i łyżeczkowanie – tzw. „skrobanka”. Środki służące do aborcji farmakologicznej nie zostały w Polsce jeszcze zarejestrowane, a metodę próżniową stosują tylko nieliczne ośrodki.

Metody nielegalne na świecie i w Polsce

Metody nielegalne są „stare jak świat”, a przynajmniej wspominają o nich już starożytne pisma: już 5 tys. lat temu w starożytnych Chinach wspominano o rtęci jako środku wywołującym aborcję.

Pomysłów na przerwanie niechcianej ciąży jest mnóstwo, ale można je sklasyfikować w 3 kategoriach:

1. Doustne lub dożylne środki medyczne, preparaty dopochwowe.
2. Narzędzia wkładane do macicy, inne fizyczne metody: uciskanie, masaż brzucha itp.
3. Środki chemiczne (detergenty, rozpuszczalniki, chlor), wywary z okolicznych roślin lub produkty pochodzenia zwierzęcego, w tym gnój.

Należy mieć na uwadze, że tak jak w przeszłości, tak i obecnie nielegalne metody stwarzają ogromne zagrożenie dla życia i zdrowia kobiet. Mnogość środków na nielegalne przerwanie ciąży wynika z desperacji kobiet, które się na przerwanie ciąży decydują w przypadku braku możliwości skorzystania z legalnych metod.

Skutki aborcji dla zdrowia kobiet

Skutki te różnią się w zależności od tego, czy aborcja była bezpieczna, czy nie. Stosując pewne uproszczenie, możemy uznać, że bezpieczna aborcja to ta wykonywana przez personel medyczny lub zgodnie z jego wskazówkami oraz z gwarancją pomocy przy ewentualnych powikłaniach poaborcyjnych. Niebezpieczna to taka, która nie spełnia tych warunków.

Poniżej przedstawiamy możliwe konsekwencje przerwania ciąży dla zdrowia kobiet (fizyczne i psychiczne), z uwzględnieniem wspomnianego podziału na aborcje bezpieczne, wykonane legalnie, i niebezpieczne.

Aborcja legalna i jej skutki

W przypadku skutków aborcji dla zdrowia kobiet narosło sporo mitów, takich jak częstsze występowanie raka piersi czy niepłodności. Obecnie wiadomo, że przebyte aborcje, wykonane w odpowiednich warunkach, nie wpływają na zachorowania na nowotwory ani też nie powodują niepłodności.

Jeśli zaś chodzi o zdrowie psychiczne, nie ma również dowodów na istnienie tzw. syndromu poaborcyjnego. Kobiety, które poddały się aborcji, przeżywają różne emocje, od ulgi po żal. Psychiczne reakcje uzależnione są od czasu i sytuacji; kobiety, które przerwały ciężko uszkodzoną ciążę, często przeżywają emocje podobne do tych, które są doświadczeniem kobiet po poronieniach lub po urodzeniu martwego dziecka.

Aborcja wykonana z użyciem nowoczesnych metod (np. farmakologicznych) nie stanowi zagrożenia dla życia i zdrowia kobiety. Legalność aborcji znacząco zmniejsza śmiertelność wśród kobiet.

Aborcja niebezpieczna i jej skutki

Nielegalna i w konsekwencji najczęściej niebezpieczna aborcja to doświadczenie dużej rzeszy kobiet, przede wszystkim w Afryce. Jak podaje WHO, konsekwencje niebezpiecznej aborcji zależą od używanego podczas zabiegu sprzętu, miejsca wykonywania aborcji, umiejętności operatora, użytej metody i tygodnia ciąży i mogą rozciągać się od lekkich powikłań aż do śmierci. Najczęstsze ryzyka powikłań, które wymienia WHO, to: krwotok, posocznica, zapalenie otrzewnej, urazy szyjki macicy, macicy, pochwy i narządów jamy brzusznej. Podczas wykonywania niebezpiecznej aborcji w 20-30% dochodzi do infekcji dróg rodnych. Jedna na cztery kobiety jest zagrożona skutkami wymagającymi długoterminowej opieki medycznej.

Próby przeprowadzenia aborcji za pomocą narzędzi często kończą się nie tylko ciężkim uszkodzeniem macicy, ale i innych narządów, przede wszystkim jelit, co w konsekwencji prowadzi do śmierci z powodu krwotoku. Użycie środków chemicznych (terpentyny, wybielacza, roztworu mydła) powoduje zatrucie lub poparzenia wewnętrzne. Nie są to, niestety, przypadki sporadyczne.

WHO szacuje, że 7 mln kobiet z krajów rozwijających się cierpi na komplikacje związane z niebezpieczną aborcją, zaś 22– 47 tys. kobiet rocznie umiera z powodu komplikacji po wykonaniu niebezpiecznej aborcji (współczynniki śmierci przy aborcjach legalnych to 0,7 na 100 000 procedur i 0,1 na 100 000 – jeżeli przerwanie ciąży nastąpiło do 8 tygodnia ciąży). Najwięcej kobiet umiera w Afryce. W przypadku Europy skala śmierci spowodowanych nielegalną aborcją nie jest na szczęście wysoka (0,03%).

Podsumowanie

W zdecydowanej większości krajów (jeśli nie wszystkich) kwestia dostępu do aborcji jest usankcjonowana prawnie. Nie wszędzie prawo jest takie samo; są kraje, w których nikt nie pyta kobiet o powód dokonania aborcji, w innych – jest ona całkowicie zakazana.

Zauważono natomiast, że restrykcyjne prawo antyaborcyjne nie wpływa bezpośrednio na zmniejszenie liczby aborcji. Na świecie skala zjawiska nielegalnych aborcji jest wysoka – dane pokazują, że co roku wykonywanych jest ok. 22 mln nielegalnych zabiegów, z czego w Polsce prawdopodobnie kilkadziesiąt tysięcy rocznie (uśrednione szacunki pro-life i pro-choice).

Choć rośnie bezwzględna liczba aborcji – prawdopodobnie z powodu coraz większej liczby kobiet, które wchodzą w wiek rozrodczy – zmniejsza się współczynnik dokonywania aborcji, czyli statystyczna kobieta przechodzi ich w ciągu życia mniej niż jeszcze 20 lat temu. Jest to zauważalne przede wszystkim w krajach rozwiniętych i może wynikać z różnych czynników (nie tylko prawa aborcyjnego).

Bezpieczna aborcja – a za taką można uznać aborcję wykonywaną legalnie – nie jest zagrożeniem dla zdrowia fizycznego kobiet. Sytuacja ta zmienia się, gdy aborcja wykonywana jest nielegalnie, często pokątnie i w złych warunkach. Mamy wtedy do czynienia z aborcją niebezpieczną, która stanowi poważne zagrożenie zdrowia matki.

Zalegalizować, czy ograniczyć, a może zostawić w spokoju?

Na podejście do problemu aborcji mają wpływ nie tylko twarde dane, ale również różnice wynikające z odmiennego światopoglądu (w tym religijnego) lub pojmowania moralności, a także kultury panującej w poszczególnych krajach.

W wielu kwestiach istnieją rozbieżności między zwolennikami i przeciwnikami aborcji. Szerokie pole do interpretacji pozostawia też – będący często języczkiem u wagi – brak jednoznacznego określenia, w którym momencie ciąży stajemy się ludźmi. To tylko niektóre źródła niezgody między środowiskami pro-choice (dopuszczających aborcję) i pro-life (antyaborcyjnymi). Szerzej o nich – i o wielu innych – opowiemy w kolejnych artykułach cyklu.

• A co Wy sądzicie o aborcji?
• Czy wymieniliśmy wszystkie ważne fakty dotyczące tego tematu?

Dajcie nam znać w komentarzach, jakie jest Wasze zdanie, a w razie konieczności uzupełnimy artykuł.

Liczymy na Waszą pomoc, bo temat jest trudny i wzbudza kontrowersje, a zależy nam na jego rzetelnym przedstawieniu.